Tư vấn bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra

Bố tôi điều khiển xe máy trên đường về nhà thì xảy ra va chạm giao thông với ô tô, hậu quả bố tôi mất tại chỗ. Cơ quan công an xác định do bố tôi đi lấn làn, còn xe hơi đi đúng và xác định lỗi hoàn toàn về phía bố tôi. Do đó, công an không có cơ sở để khởi tố vụ án hình sự, việc bồi thường hai bên gia đình tự thỏa thuận.

Sau khi vụ việc xảy ra, phía nhà xe có đưa cho gia đình tôi 10 triệu đồng để lo hậu sự trước mắt. Sau đó, phía nhà xe có đến viếng thắp hương và phúng viếng 1 triệu đồng và đặt vấn đề thương lượng hỗ trợ. Phía nhà xe chỉ đồng ý hỗ trợ cho gia đình thêm 30 triệu đồng, cộng với 10 triệu đưa trước đó tổng cộng là 40 triệu đồng. Nếu gia đình không đồng ý thì có thể yêu cầu pháp luật giải quyết.

Yêu cầu giải đáp:

1. Trách nhiệm của phía xe oto như thế nào, công an huyện trả lời như vậy có đúng không? Tôi được một số người tư vấn là xe oto được coi là nguồn nguy hiểm cao độ và khi xảy ra tai nạn thì dù không có lỗi vẫn phải bồi thường, điều này có đúng không?

2. Hiện giờ phía công an vẫn chưa công bố kết luận, chỉ thông báo cho gia đình biết về nguyên nhân dẫn đến tử vong nhưng công an đã cho nhà xe lấy xe về rồi. Trường hợp chưa công bố kết luận mà công an đã trả lại xe như vậy có đúng luật không?

Mời bạn tham khảo nội dung tư vấn dưới đây của Chúng tôi: 

1. Về trách nhiệm chủ xe ô tô:

Theo thông tin bạn cung cấp thì bố bạn có điều khiển xe máy va chạm giao thông với một xe ô tô, hậu quả làm bố bạn chết tại chỗ. Cơ quan công an xác định, nguyên nhân xảy ra tai nạn là do bố bạn đi lấn làn, xe hơi không có lỗi mà lỗi hoàn toàn thuộc về phía bố bạn.

Thứ nhất, Về trách nhiệm hình sự:

Căn cứ theo quy định tại Điều 260 Bộ luật hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) về Tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ:

“1. Người nào tham gia giao thông đường bộ mà vi phạm quy định về an toàn giao thông đường bộ thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:

a) Làm chết 01 người hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 01 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe cho 02 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người từ 31% đến 60%;

…”

Có thể thấy, để cấu thành tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ thì người điều khiển phương tiện phải vi phạm các quy định về an toàn giao thông đường bộ. Theo thông tin bạn cung cấp thì cơ quan công an đã xác định nguyên nhân xảy ra tai nạn là do bố bạn đi lấn tuyến, còn xe hơi đi đúng, lỗi hoàn toàn về phía bố bạn (tức lái xe ô tô không vi phạm các quy định về an toàn giao thông đường bộ và không có lỗi). Do đó, không có cơ sở để khởi tố hình sự đối với lái xe ô tô.

Thứ hai, Về trách nhiệm dân sự:

Theo quy định tại Điều 601 Bộ luật dân sự 2015:

“Điều 601. Bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra

1. Nguồn nguy hiểm cao độ bao gồm phương tiện giao thông vận tải cơ giới, hệ thống tải điện, nhà máy công nghiệp đang hoạt động, vũ khí, chất nổ, chất cháy, chất độc, chất phóng xạ, thú dữ và các nguồn nguy hiểm cao độ khác do pháp luật quy định.

Chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ phải vận hành, sử dụng, bảo quản, trông giữ, vận chuyển nguồn nguy hiểm cao độ theo đúng quy định của pháp luật.

2. Chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra; nếu chủ sở hữu đã giao cho người khác chiếm hữu, sử dụng thì người này phải bồi thường, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

3. Chủ sở hữu, người chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi thường thiệt hại cả khi không có lỗi, trừ trường hợp sau đây:

a) Thiệt hại xảy ra hoàn toàn do lỗi cố ý của người bị thiệt hại;

b) Thiệt hại xảy ra trong trường hợp bất khả kháng hoặc tình thế cấp thiết, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.

4. Trường hợp nguồn nguy hiểm cao độ bị chiếm hữu, sử dụng trái pháp luật thì người đang chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ trái pháp luật phải bồi thường thiệt hại.

Khi chủ sở hữu, người chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ có lỗi trong việc để nguồn nguy hiểm cao độ bị chiếm hữu, sử dụng trái pháp luật thì phải liên đới bồi thường thiệt hại”.

Theo quy định trên thì chủ sở hữu, người chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra ngay cả khi không có lỗi. Đối với xe ô tô là một phương tiện giao thông vận tải cơ giới, được xác định là nguồn nguy hiểm cao độ. Tuy nhiên, cần xác định rõ thiệt hại do chính nguồn nguy hiểm cao độ gây ra phải xuất phát từ nguyên nhân tự thân của nó gây ra mà không có sự tác động bởi hành vi có lỗi của con người (ví dụ như: xe ô tô đang tham gia giao thông bị chết máy, đứt phanh, nổ lốp… gây thiệt hại về tính mạng, sức khỏe, tài sản của người khác) thì mới phát sinh trách nhiệm bồi thường do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra. Còn trong trường hợp thiệt hại liên quan đến nguồn nguy hiểm cao độ nhưng không phải do tự thân nguồn nguy hiểm cao độ gây thiệt hại thì trách nhiệm bồi thường thiệt hại phát sinh thông thường (tức xét đến yếu tố lỗi).

Theo thông tin bạn cung cấp thì cơ quan công an đã xác định nguyên nhân xảy ra tai nạn là do bố bạn đi lấn tuyến, không xuất phát từ nguyên nhân tự thân của nguồn nguy hiểm cao độ. Do đó, không có căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra. Trong trường hợp này, cần xác định trách nhiệm bồi thường trên cơ sở lỗi. Cụ thể, căn cứ theo quy định tại Điều 584 Bộ luật dân sự 2015:

“Điều 584. Căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại

1. Người nào có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản, quyền, lợi ích hợp pháp khác của người khác mà gây thiệt hại thì phải bồi thường, trừ trường hợp Bộ luật này, luật khác có liên quan quy định khác.

2. Người gây thiệt hại không phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong trường hợp thiệt hại phát sinh là do sự kiện bất khả kháng hoặc hoàn toàn do lỗi của bên bị thiệt hại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác.

3. Trường hợp tài sản gây thiệt hại thì chủ sở hữu, người chiếm hữu tài sản phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại, trừ trường hợp thiệt hại phát sinh theo quy định tại khoản 2 Điều này”.

Theo quy định tại khoản 2 Điều 584 nêu trên, trong trường hợp thiệt hại phát sinh hoàn toàn do lỗi của bên bị thiệt hại thì người gây thiệt hại không phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại. Trường hợp của bố bạn, nếu như cơ quan công an xác định nguyên nhân xảy ra tai nạn là do lỗi hoàn toàn của bố bạn, thì khi đó, phía xe ô tô sẽ không phải bồi thường, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác.

Tuy nhiên, nếu như hiện nay cơ quan công an chưa có kết luận chính thức về nguyên nhân tai nạn, khi thông tin cho gia đình, cơ quan công an chỉ nói là do bố bạn đi lấn tuyến, xe hơi đi đúng mà chưa đề cập đến các yếu tố tốc độ di chuyển của ô tô. Do đó, trong trường hợp này, bạn có thể đề nghị cơ quan công an làm rõ phía bên lái xe có lỗi trong việc gây ra tai nạn hay không (như việc đi đúng làn đường, phần đường, tốc độ…).  Trong trường hợp phía bên xe hơi có một phần lỗi gây thiệt hại cho gia đình bạn thì căn cứ theo Điều 587 Bộ luật dân sự 2015:

“Điều 587. Bồi thường thiệt hại do nhiều người cùng gây ra

Trường hợp nhiều người cùng gây thiệt hại thì những người đó phải liên đới bồi thường cho người bị thiệt hại. Trách nhiệm bồi thường của từng người cùng gây thiệt hại được xác định tương ứng với mức độ lỗi của mỗi người; nếu không xác định được mức độ lỗi thì họ phải bồi thường thiệt hại theo phần bằng nhau”.

Do đó, nếu như trong trường hợp cơ quan công an xác định nguyên nhân xảy ra tai nạn giao thông do lỗi hỗn hợp của cả hai phía thì theo nguyên tắc tại điều 587 Bộ luật dân sự năm 2015, trách nhiệm bồi thường sẽ tương ứng với mức độ lỗi của các bên. Phía xe ô tô sẽ có trách nhiệm bồi thường cho gia đình bạn tương ứng với tỷ lệ lỗi của mình.

2. Về việc tạm giữ phương tiện

Về nguyên tắc thì khi xảy ra tai nạn giao thông đường bộ thì các phương tiện có liên quan phải được tạm giữ để phục vụ công tác điều tra, xác minh sự việc. Trường hợp tai nạn giao thông có dấu hiệu tội phạm thì đơn vị cơ quan công an tạm giữ phương tiện bàn giao cùng với hồ sơ vụ án cho đơn vị điều tra tội phạm có thẩm quyền. Trong trường hợp tai nạn xảy ra nhưng không có dấu hiệu tội phạm thì việc tạm giữ phương tiện được áp dụng theo Khoản 8 Điều 125 Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012:

"8. Thời hạn tạm giữ tang vật, phương tiện vi phạm hành chính, giấy phép, chứng chỉ hành nghề là 07 ngày, kể từ ngày tạm giữ. Thời hạn tạm giữ có thể được kéo dài đối với những vụ việc có nhiều tình tiết phức tạp, cần tiến hành xác minh nhưng tối đa không quá 30 ngày, kể từ ngày tạm giữ tang vật, giấy phép, chứng chỉ hành nghề.

Đối với vụ việc thuộc trường hợp quy định tại đoạn 2 khoản 1 Điều 66 của Luật này mà cần có thêm thời gian để xác minh thì người có thẩm quyền đang giải quyết vụ việc phải báo cáo thủ trưởng trực tiếp của mình bằng văn bản để xin gia hạn việc tạm giữ; việc gia hạn phải bằng văn bản, thời hạn gia hạn không được quá 30 ngày.

Thời hạn tạm giữ tang vật, phương tiện vi phạm hành chính, giấy phép, chứng chỉ hành nghề được tính từ thời điểm tang vật, phương tiện, giấy phép, chứng chỉ hành nghề bị tạm giữ thực tế."

Trong trường hợp của gia đình bạn, vì tai nạn giao thông không có dấu hiệu hình sự, do đó thời hạn tạm giữ phương tiện là 7 ngày, thời hạn tạm giữ có thể được kéo dài nhưng tối đa không quá 30 ngày.